Het internationale project COHUBICOL (Counting as a Human Being in the Era of Computational Law), onder leiding van VUB professor Mireille Hildebrandt, focuste vijf jaar lang op legal tech en de integratie ervan in moderne rechtspraak. Het is een samenwerking tussen juristen aan de VUB en informatici aan de Radboud Universiteit, waar Hildebrandt een leerstoel heeft bij de computer wetenschappen. Legal tech (legal technologies) verwijst naar de integratie van geavanceerde computertechnieken, zoals programmeertalen en machine learning, om bij te dragen aan juridische dienstverlening. Ondertussen bestaan er heel wat gelijkaardige software packages en zelfs bedrijven (voornamelijk in de VS) die dergelijke diensten aanbieden.
In het verlengde van de huidige AI-hype worden legio voordelen geclaimd: legal tech zou een heleboel langdradig werk kunnen automatiseren (bv. opstellen van wetgevingen, zakelijke contracten, dienstverlening bij sociale zekerheden, belastingen etc.). Op macro-niveau vergt juridisch onderzoek het doorploeteren van duizenden tot miljoenen documenten. “Het gaat hier niet zomaar om digitalisering, zoals het omzetten van documenten in pdfs. Je kan al die pdf’s niet in detail bestuderen, je hebt iets veel krachtiger nodig, een systeem dat die documenten op een zinnige manier synthetiseert.” zegt Hildebrandt, projectleider, professor in 'Interfacing Law and Technology' aan de VUB en aanbevolen bij 50 women in robotics 2023. “Automatisering brengt echter heel wat problemen en risico’s met zich mee. Je kan als computerwetenschapper pogen om alle wetten en rechtspraak in een algoritme te steken, maar dat kan leiden tot het vastschroeven van inzichten uit het verleden, met desastreuze gevolgen voor de rechtsontwikkeling.”
Bovendien verschilt het recht van land tot land, dus kunnen de meeste legal tech niet zomaar om het even waar toegepast worden. Het team rond COHUBICOL, samengesteld uit juristen en computerwetenschappers, nam daarom een selectie van 30 typische juridische technologieen onder de loep. Eén van de belangrijkste resultaten hiervan is de Typology of Legal Technologies (een evaluatie-methode op basis van een groot aantal types legal tech). Daartoe onderzocht het team de verschillende applicaties, datasets en wetenschappelijke publicaties vanuit zowel een juridisch als een informatica perspectief. Kernvragen die ze hierbij stelden waren: Welke functionaliteit wordt er aangeboden en kan de betreffende technologie dat waarmaken? Als je dit type van technologie toepast zoals bedoeld, wat kan er dan goed of misgaan? Hoe verhoudt de inzet van technologie in de juridische praktijk zich nu, maar ook straks, tot de rechtstaat? “Dat zijn belangrijke zaken om je af te vragen.” aldus Mireille Hildebrandt. “De technologie zal hoe dan ook een steeds belangrijkere rol spelen in allerlei aspecten die met wetgeving en rechtspraak te maken hebben.”
Het is dus belangrijk dat juristen en computerwetenschappers elkaar ontmoeten en leren of, en zo ja hoe dit soort technologie op een verantwoorde manier gebouwd kan worden,. “We willen zeker zijn dat de waarborgen van de rechtsstaat niet worden uitgehold.” voegt Hildebrandt toe. Om de daad bij het woord te voegen organiseert Hildebrandt voor de tweede maal, samen met het nieuwe wetenschappelijke tijdschrift ‘Cross-Disciplinary Research in Computational Law’ (CRCL), een internationale conferentie in Brussel. De conferentie vindt plaats op 20 en 21 november 2023 aan de Vrije Universiteit Brussel en is ook online toegankelijk. Dit evenement zal belangrijke thema's van AI in de rechtspraak en de ontwikkeling van juridische methoden aanpakken, met sprekers die de voorhoede vormen in dit snel evoluerende veld. De bijeenkomst is voor iedereen die interesse heeft in de kruising van technologie, recht en maatschappij. Deelname is gratis, en geïnteresseerden kunnen zich inschrijven via de link.
