Iran is een complex land met een enorme, rijke en uitgebreide geschiedenis. Het is een land met talrijke etnische en linguïstische groepen, met een bevolking van ongeveer 86.758.00 op 1.648.195 km², en met Teheran als hoofdstad. Haar geschiedenis van de prehistorie tot de vroege moderne tijd is absoluut fascinerend, maar het is haar meer recente geschiedenis die dezer dagen de krantenkoppen domineert, aangewakkerd door de gruwelijke gebeurtenissen van 16 september 2022, toen Mahsa Jina Amini (22) werd vermoord.

De VUB International Relations office sprak met drie Iraanse VUB-studenten om een betere context te krijgen van Mahsa's dood, de protesten die daarop volgden en nog steeds aan de gang zijn, en de impact op het leven van de doorsnee Iraniër, waaronder ook dat op hun eigen leven en hun familie thuis. Zij blijven uiteraard anoniem in dit artikel. "De basis van wat er nu gaande is in Iran gaat terug tot vóór 1979, en tot de revolutie van 1979. Alles veranderde toen. Niet dat alles daarvoor perfect was. Dat was het niet, maar het is niets in vergelijking met hoe de terroristische regering van Iran het land nu op koers heeft gezet: om het Noord-Korea van het Midden-Oosten te worden."

En de term 'terrorist' is niet lichtzinnig gebruikt door onze studenten, zo leggen ze uit: "De Iraanse regering helpt Rusland in zijn oorlog tegen Oekraïne door het leveren van drones; onlangs werd een Iraanse regeringsdiplomaat in België aangeklaagd voor het plannen van een terroristische aanval op een oppositiegroep. Het lijkt misschien allemaal buitenlands nieuws uit een ver land, maar het raakt mensen hier, in Europa, in België."

De revolutie van 1979 en de veranderingen

Tot februari 1979 was Iran (toen de "Keizerlijke Staat Iran") een monarchale technocratische dictatuur onder leiding van de Sjah, Mohammad Reza Pahlavi. Hij knoopte zeer nauwe banden aan met de VS en andere buitenlandse regeringen, en begon met de modernisering van Iran als een seculiere staat. De middenklasse van Iran floreerde en het ging over het algemeen goed onder zijn bewind, maar in de tweede helft van de jaren '70 sloeg de inflatie toe, werd de corruptie groter en leidde de economische recessie tot een piek in de werkloosheid, waardoor steeds meer mensen ontevreden raakten. De corrupte greep van de regering op de economie werd nog strakker, wat leidde tot golven van protesten die door de keizerlijke garde en de inlichtingendienst (SAVAK) bruut werden neergeslagen. Ruhollah Khomeini, een radicale moslimgeestelijke, zag hierin een kans. Hij had zich al uitgesproken tegen de hervormingen van de Sjah en was verbannen. Maar in 1978 werden de protesten luider, waardoor het land en de economie uiteindelijk tot stilstand kwamen. Er werd een referendum gehouden, waarna Khomeini terugkeerde uit ballingschap, de Sjah naar de VS vluchtte en zich uiteindelijk in Egypte vestigde, en de nieuwe "Islamitische Republiek Iran" ontstond.

"Het is vanaf dat moment dat we de grote veranderingen zien: zoals de opkomst van islamitische terreurgroepen; de toename van antisemitisme; de golf van vluchtelingen in de hele regio. De Sjiitische islam werd toen de enige aanvaardbare godsdienst van Iran, en de grondwet werd gewijzigd om dit te weerspiegelen. Wat volgde weten maar weinig mensen buiten Iran: universiteiten in het hele land werden drie jaar lang gesloten, zodat de regering haar onderwijssysteem kon ‘schoonmaken’, en geleidelijk aan is het land vanaf dat moment meer en meer geëvolueerd tot wat het nu is: een gesloten land, waar de media door de staat worden gecontroleerd, met een brutale 'overijverige' moraalpolitie, en natuurlijk de veiligheidstroepen die overal aanwezig zijn." Er waren al eerder meerdere golven van protesten en demonstraties: in de jaren 1980, 1999, 2009, 2010, 2017,2018, 2019,... maar de wreedheid waarmee Mahsa Jina Amini werd vermoord omdat ze naar verluidt 'haar hijab niet droeg zoals het hoort', heeft een woede opgewekt bij vooral de jongere generaties in Iran, die gewoon genoeg hebben van de repressie. "Zet dit tegen de achtergrond dat Iran tegelijkertijd een representatieve zetel kreeg in de VN-commissie over de status van vrouwen, en je ziet hoe blind de wereld is geweest voor wat er al een tijdje gaande is in Iran."

Iran vandaag

"De mensen in Iran lijden: er is geen gas voor voedsel of verwarming in grote delen van het land; er is een voortdurende stroom van executies tegen iedereen die ook maar een beetje met zijn ogen knippert - een voorbeeld: de rapper Toomaj Salehi. Demonstranten worden doodgeschoten, arrestaties gebeuren volkomen willekeurig, en in de meeste gevallen maken folteringen deel uit van die arrestaties. Bovendien weet je echt niet wie je kan vertrouwen, en dat geldt voor mensen in Iran, maar ook voor degenen onder ons die in het buitenland wonen. Het maakt het bijvoorbeeld voor de Iraanse gemeenschap hier in België heel moeilijk om samen te komen: iedereen kan een spion zijn voor het regime. Het beïnvloedt ook onze acties als gemeenschap."

"Er is een echte angst voor de families en vrienden van degenen onder ons die Iran hebben verlaten. Kijk naar het voorbeeld van de in de VS-gevestigde Iraanse journalist Masih Alinejad. Naast de angst voor contact met spionnen en represailles tegen onze families thuis, worden we ook op andere manieren getroffen. Om te beginnen kunnen we niet terug. Als iemand van ons een voet in Iran zet, worden we waarschijnlijk gearresteerd en gefolterd, of erger. Bovendien mogen we vanwege de sancties tegen Iran bepaalde studieprogramma's, zoals nucleaire en ruimtevaartstudies, niet volgen. We hebben beperkingen naar welke landen we kunnen gaan, aangezien Iran steeds vaker op een zwarte lijst belandt."

"De veranderingen gaan nu heel snel in Iran: internettoegang wordt steeds moeilijker. Het vinden van ongecensureerde in het buitenland uitgegeven boeken is bijna onmogelijk, en je kunt geen taaltoetsen meer doen in Iran zelf, dus moet je naar het buitenland om ze te maken. En natuurlijk heb je die taaltoetsen nodig om in het buitenland te kunnen studeren. Bovendien wordt het verkrijgen van een kopie van je Iraanse universiteitsdiploma extreem duur. Binnenkort zal het voor jonge Iraniërs onmogelijk zijn om een kopie van hun diploma te krijgen, en nogmaals, ze hebben dit nodig om in het buitenland te kunnen studeren of werken. Dit is wat we bedoelen als we zeggen dat Iran het 'Noord-Korea van het Midden-Oosten' aan het worden is."

De persoonlijke impact

We vragen onze drie Iraanse studenten hoe zij persoonlijk geraakt zijn door dit alles, en hoe zij willen helpen. Een van onze studenten - een vrouw - legt uit dat ze in 2009 bij de demonstraties was: "Het leidde allemaal tot niets. Er veranderde niets. Dus ben ik weggegaan. Ik heb ook de beslissing genomen - de zeer moeilijke beslissing - dat ik me niet zal verbergen. Ik ben twee keer gearresteerd door het zedenbeleid toen ik nog in Iran woonde. Ik ga niet terug. Ik weet dat mijn familie thuis gevaar loopt, maar ik voel het als mijn plicht om mijn stem te laten horen. Ik demonstreer nu hier in Europa, zo vaak als ik kan, en ik heb mijn Instagram (IG) account openbaar gemaakt, omdat ik het woord wil verspreiden, en mijn stem wil gebruiken bij protestmarsen in Berlijn, in Brussel, in Parijs, overal waar ik kan komen."

De tweede van onze studenten verliet Iran ruim 5 jaar geleden. Al zijn broers en zussen hadden Iran al verlaten om in verschillende landen in de wereld te gaan studeren en zijn nooit teruggegaan. Er zijn familieleden thuis die hij nooit heeft ontmoet of nooit meer zal ontmoeten. Zijn plannen zijn om stabiliteit te vinden, hier in België. Hij wil zich vestigen, afstuderen en een job vinden, en uiteindelijk wil hij fondsen werven en Iraanse jongeren helpen naar het buitenland te komen voor culturele en educatieve uitwisseling. "Het sprankeltje hoop dat we vandaag hebben, hebben we te danken aan de jeugd en hun bewustzijn; zij zijn de toekomst van Iran!"

Onze derde student geeft toe dat hij een bevoorrechte achtergrond heeft in Iran, maar hij heeft het land ruim 4 jaar geleden verlaten, en weet ook dat hij niet terug kan. Hij kon zelfs niet naar huis toen zijn vader op sterven lag. Hij heeft grote problemen met de huidige Iraanse cultuur van toxische masculiniteit, seksisme en patriarchaat. "De weg vooruit is dat Iraniërs in ballingschap samenwerken met de academische diaspora via ‘grassroots’ bewegingen. Dat gebeurt al in Canada en de VS. Europa moet volgen. Dit zijn de mensen die kunnen onderzoeken hoe een Nieuw Iran eruit zou kunnen zien, zodat we klaar zijn voor die verandering, als de tijd daarvoor rijp is."

Wat willen onze Iraanse studenten van ons, de VUB-gemeenschap, België, Europa?

"We willen dat de EU en de regeringen in Europa stoppen met het steunen van het regime, met het helpen van de Iraanse regering, en dat ze hen daadwerkelijk op de terroristenlijst zetten, en de ambassades sluiten. We werken samen met Amnesty International in de hoop dit te bereiken."

"Aan de VUB, en aan alle universiteiten in Vlaanderen of België, willen we steun vragen voor inkomende Iraanse studenten, om de verschillende mechanismen die de Iraanse regering installeert om haar (toekomstige) wetenschappers, kunstenaars, enz. te gijzelen, te helpen compenseren. Bijvoorbeeld een vrijstelling van inschrijfgeld, het accepteren van informele getuigschriften. Wij willen dat alle nieuwe Iraanse studenten steun krijgen van de universiteiten hier, zoals die (terecht) werd verleend aan de Oekraïense studenten. Wij komen van buiten Europa, dus onze kosten en bijdragen zijn hoger en met, zoals gezegd, taaltesten die buiten Iran moeten worden afgelegd en de Iraanse regering die niet echt diploma's uitreikt, wordt de situatie voor jonge Iraniërs erg moeilijk."

"We willen graag dat de lokale studenten- en personeelsgemeenschap aan de VUB zich bewust is van onze situatie hier en thuis. Om te begrijpen dat het leven in Iran is als leven in een wurggreep, 24 uur per dag. We vragen onze lokale VUB studenten en personeelsleden om de informatiestroom te helpen ondersteunen, om te helpen in het verspreiden wat er in Iran gebeurt, om aanwezig te zijn en ons te steunen bij protesten wanneer die plaatsvinden. We vragen onze medestudenten om ons bij te staan, voor vrouwenrechten, voor vrijheid van meningsuiting en voor de vrijheid zelf."

Wil je meer lezen over de situatie in Iran en wat onze drie Iraanse studenten willen?

Help VUB en onze studenten:

Lees meer over: