De faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie van de VUB bekleedt een vooraanstaande positie in België en staat ook internationaal hoog aangeschreven. Dit komt vooral omdat kinesitherapieopleidingen in andere landen relatief zeldzaam zijn op universitair niveau. Combineer dit met het brede onderzoeksaanbod en je komt op een niveau van internationale bekendheid. Eén van deze onderzoeksgroepen is MFYS, wat staat voor 'Menselijke Fysiologie en Sportkinesitherapie'. Een gesprek met professor Bruno Tassignon onthult de verschillende lagen van het werk van de groep en hoe dit doordringt tot de educatieve kant van de zaak.
MFYS richt zich op onderzoek op het gebied van inspanning en de hersenen in ziekte en gezondheid. Ze kijken naar de verbanden van fysieke en cognitieve inspanning met neurochemie en fysiologie bij zowel gezonde proefpersonen als patiënten. Het onderzoek vindt plaats op drie niveaus: fundamenteel, toegepast/klinisch en beleidsmatig. "Ons team en ons breed onderzoek draagt bij tot het onderwijs in onze faculteit, zowel in de richting 'lichamelijke opvoeding en bewegingswetenschappen' als in de richting 'revalidatiewetenschappen en kinesitherapie', en dit zowel op bachelor-, master- als postgraduaatniveau", legt Bruno uit.
Onderwijs
Hoewel de meeste programma's momenteel Nederlandstalig zijn, zijn er plannen om bijvoorbeeld een Engelstalig equivalent van de bestaande Master of Science in Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie te ontwikkelen. "Er zijn een paar dingen die we moeten controleren en verder verkennen voordat we hiervoor een voorstel doen, maar het staat op onze radar," voegt Bruno toe. Het pas gelanceerde postgraduaat Sportkinesitherapie wordt weliswaar alleen in het Nederlands gegeven, maar heeft wel degelijk een internationale dimensie: "We ontvangen gastdocenten, we organiseren symposia, we hebben een directe link naar ons onderzoek, waarvan het grootste deel internationaal en zeer bekend is, dus die relaties komen ook ten goede aan onze studenten op alle onderwijsniveaus," vervolgt Bruno.
Er zijn uitwisselingsmogelijkheden voor studenten met een aantal internationale partners binnen en buiten Europa, zoals The University of The Western Cape (Zuid-Afrika), Universiteit Maastricht (Nederland), UCD (Ierland), LIROMS (Luxemburg) en in Slovenië, maar ook met Elon University (VS). Bruno: "We hebben een langdurig partnerschap met Elon University dat verder gaat dan studentenmobiliteit. We wisselen personeel met hen uit en werken ook samen op onderzoeksgebied. De kansen die onze studenten die kinesitherapie studeren en onze medewerkers krijgen, zijn fantastisch. Het is een heel ander gezondheidszorgsysteem in de VS, dus het is een openbaring en het vergroot ook de taalvaardigheid."
Onderzoek
"Hoewel ons onderzoek georganiseerd is in clusters, is er een aanzienlijke overlap en een hoge mate van interactie en samenwerking tussen deze clusters. Niet alleen binnen MFYS, of met het Brubotics consortium en het universitair ziekenhuis UZ Brussel, maar ook internationaal." De belangrijkste groepen zijn: Vermoeidheid en de hersenen; Prestatie en de hersenen; Mensgerichte robotica en de hersenen; Letsel/ziekte en de hersenen. Bruno licht toe: "Het onderzoek dat wordt gedaan in 'Vermoeidheid en de hersenen’ kijkt naar zowel fysieke als mentale vermoeidheid en de interacties daarvan met het centrale zenuwstelsel. ‘Letsel/ziekte en de hersenen' werkt op zijn beurt nauw samen met de vermoeidheidsgroep, maar ook met mensgerichte robotica. De focus van het werk 'Letsel/ziekte en de hersenen' ligt op sportblessures aan het bewegingsapparaat (preventie, revalidatie, terugkeer naar sport), het overtrainingssyndroom en niet-overdraagbare ziekten zoals diabetes, enz. De focus van de mensgerichte robotica ligt momenteel op exoskeletons, protheses, human-in-the-loop-optimalisatie en brein-computer interfaces." Het onderzoek is zeer breed en daarom belichten we hieronder een deel van hun werk, maar er is nog meer!
Blessurepreventie, neurocognitie en vermoeidheid
Het onderzoek richt zich op blessurepreventie in relatie tot vermoeidheid en neurocognitieve aspecten, in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam. "Ze zeggen altijd dat voorkomen beter is dan genezen, maar het succes van sportblessurepreventieprogramma’s in de praktijk is beperkt,” zegt Bruno.” Het onderzoek dat wij doen contextualiseert blessures en de preventie ervan door ons te richten op vermoeidheid, de veranderende omgeving van een sporter en hoe gemakkelijk deze zich hieraan kan aanpassen. Het is precies dit 'aanpassingsvermogen' waarbij het neurocognitieve vermogen van een atleet wordt beoordeeld. Het doel is om de verschillende soorten fysieke en mentale vermoeidheid te onderzoeken die van invloed zijn op iemands risicoprofiel voor blessures en het neurocognitieve vermogen van de persoon in kwestie." Er is een projectvoorstel ingediend bij het FWO (Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek) om mensen op te volgen om de vermoeidheidsmechanismen in de praktijk te bestuderen in een echte omgeving buiten het lab. Het idee is om regelmatige metingen van semi-professionele atleten uit te voeren. De kleine maar beheersbare steekproefgrootte zou een unieke kijk geven in iemands (atletische) leven dankzij de hoogfrequente gegevensverzameling. Het eindresultaat zou praktische feedback zijn die kine’s kunnen gebruiken in hun werk, zodat de patiëntgerichte vragen kunnen worden gesteld tijdens de intake voordat de behandeling begint. Dit zou idealiter moeten leiden tot individuele vermoeidheidsprofielen die sporters, coaches en clinici kunnen helpen. Er wordt nauw samengewerkt met professor Evert Verhagen van het Amsterdam UMC, een wereldgerenommeerde bewegingsdeskundige en epidemioloog.
Contact: Jo.Verschueren@vub.be en Bruno.tassignon@vub.be
Terugkeren naar sport en de hersenen
Het is van oudsher zo dat wanneer iemand een sportblessure oploopt, de aandacht vooral uitgaat naar het getroffen lokale gebied. Recent onderzoek gaat echter uit van een meer holistische benadering, wat heeft geleid tot de ontwikkeling van een allesomvattend algoritme voor terugkeer naar sport. Bruno: "We kijken naar zowel perifere als centrale variabelen en psychosociale variabelen om tot de best mogelijke beslissing te komen. Een ander gespecialiseerd interessegebied is het bestuderen hoe de hersenen zich aanpassen na ligamentaire blessures aan het bewegingsapparaat. We passen ook verschillende vermoeiende interventies toe om te kijken naar de interactie tussen de perifere en centrale variabelen tijdens functionele prestatietests. Het onderzoek is erop gericht om beter te begrijpen hoe de hersenen zich gedragen tijdens dergelijke tests en welke rol vermoeidheid kan spelen bij het nemen van beslissingen om terug te keren naar de sport. Meer diepgaande kennis kan leiden tot nieuwe en betere behandelingen in de klinische praktijk en tot een veiligere en beter geïnformeerde beslissing om na een blessure weer te gaan sporten”.
Contact : Jo.Verschueren@vub.be en Bruno.tassignon@vub.be
Vermoeidheid, prestaties en de hersenen
Het onderzoek naar fysieke en mentale vermoeidheid en prestaties heeft een belangrijke internationale component, met lopende samenwerkingsverbanden met de Universiteit van Kent (VK), de Universiteit van Bologna (IT), de Universiteit van Canberra, de Australian Catholic University (AUS), het Onderzoekscentrum in Koper (Slovenië), de Federale Universiteit van Paraiba (Brazilië) en de Koninklijke Militaire Academie in Brussel. Deze onderzoekslijn richt zich onder andere op het ontrafelen van de mechanismen achter de negatieve effecten van mentale vermoeidheid op cognitieve en fysieke prestaties. Het is een probleem dat overal in de samenleving voorkomt en de hoofdoorzaak is van veel uiteenlopende ongevallen in het dagelijkse leven (verkeersongevallen, ongevallen op het werk, thuis, enz.). Specifieke aandacht gaat ook uit naar de sportomgeving en hoe uithoudingsvermogen en psychomotorische vaardigheden worden beïnvloed door mentale vermoeidheid, zowel vanuit een fundamenteel (kijkend naar de neurofysiologische elementen erachter) als een toegepast perspectief. Deze onderzoekslijn omvat ook geavanceerde hersenmetingen in combinatie met voedings- en farmacologische interventies (creatine, cafeïne, heropnameremmers, enz.).
Contact: bart.roelands@vub.be
Mensgerichte robotica
Het verbeteren van de interactie tussen mens en robot is een ander belangrijk onderzoeksgebied binnen MFYS met verschillende segmenten, waaronder industriële exoskeletons, exopakken, cobots, gemotoriseerde protheses en robotbesturingssystemen. De overkoepelende visie is het verbeteren van de levenskwaliteit van alle individuen, zowel gezonde mensen als patiënten, en het verbeteren van de werkomstandigheden op de industriële werkvloer. Het langetermijnperspectief is (massale) toepassing van mensgerichte robotica in de maatschappij en economie door middel van fundamenteel onderzoek naar ontwerp, besturing, evaluatie en aanpassing van mensgerichte robotica. Om dit te bereiken wordt er interfacultair samengewerkt met de onderzoeksgroep Robotics & MultiBody Mechanics, AILab, imec-SMIT en Artificial Intelligence supported Modelling in clinical Sciences. Internationale samenwerkingen zijn gaande met CY Cergy (FR), Universiteit van Erlangen-Nürnberg (DE), Jozef Stefan Instituut (SL), Fondazione Istituto Italiano di Tecnologia (IT), Université de Montpellier (FR), Universita di Pisa (IT), en Universiteit Twente (NL).
Naast de focus op mens-robot interactie voeren ze actief andere onderzoeksactiviteiten uit, waaronder projecten met betrekking tot Covid-19 en de hersenen, valpreventie bij ouderen, de studie van muziek en de hersenen, en het onderzoeken van de menswetenschappelijke aspecten van ultra-endurance hardlopen.
Contact: Kevin.De.Pauw@vub.be
Ultralopen: een voorbeeld van waar het allemaal samenkomt
De onderzoekslijnen van MFYS kruisen elkaar met projecten zoals het Backyard Project, waarbij fysiologische, medische en cognitieve gegevens werden verzameld tijdens een extreem ultra-endurance hardloopevenement. Momenteel zijn twee Belgische atleten houder van het vorige wereldrecord ‘backyard running’, waarbij ze een verbazingwekkende afstand van 677 km aflegden zonder te stoppen. In april 2023 voerde het MFYS-team een uitgebreid onderzoek uit gericht op deze atleten, met als doel fysieke en mentale vermoeidheid, cognitieve functies, voeding, (micro)slaap en prestaties te onderzoeken.
De onderzoekers verzamelden verschillende soorten data om inzicht te krijgen in de fysiologie en prestaties van de atleten. Er werden bloedstalen afgenomen, hun hartslag werd continu geanalyseerd en het microbioom werd onderzocht. Het uiteindelijke doel is een verband te kunnen leggen tussen fysieke en mentale vermoeidheid en om de impact van zo'n extreme gebeurtenis op de hartfunctie en cognitieve vaardigheden te onderzoeken.
Tijdens het project ondergingen twaalf atleten een grondige gezondheidsscreening in het Brussels Labo voor Inspanning en TopSport (bekend als BLITS) van MFYS, inclusief slaaponderzoek, cognitieve prestatietaken en maximale inspanningstests op de loopband. Met dit onderzoek wil MFYS bijdragen aan een beter inzicht/in menselijke prestaties, vermoeidheid en de impact van extreme fysieke gebeurtenissen op zowel het lichaam als de hersenen.
Contact: Kevin.De.Pauw@vub.be
Internationale evenementen
De VUB kende onlangs een onderscheiding toe aan een internationaal erkend specialist op het gebied van sport- en gezondheidswetenschappen: Professor Andrew Jones van de Universiteit van Exeter (UK) kreeg op donderdag 20 april 2023 een eredoctoraat van de VUB voor zijn onderzoek naar de oorzaken van inspanningsintolerantie bij gezonde mensen en mensen met een handicap, de kinetiek van de ademhalingszuurstofuitwisseling tijdens inspanning, en inspanningsfysiologie en voeding tijdens uithoudingstraining. Hij heeft verschillende wetenschappelijke prijzen gewonnen en heeft ervaring in het coachen van topatleten, zoals Paula Radcliffe. Daarnaast is/was hij één van de wetenschappers die deel uitmaakte van het sub-2u marathonproject. Hij maakt deel uit van een zeer groot internationaal netwerk van contacten die een sterke invloed hebben op het onderzoek en onderwijs van het MFYS-team.
Dit is slechts een voorbeeld van het kaliber mensen waar het MFYS-team dagelijks mee werkt. Dit internationale netwerk maakt niet alleen deel uit van hun onderzoek, maar neemt ook deel aan internationale evenementen die door MFYS worden georganiseerd. Een groot evenement vond eind september plaats (22-23 september 2023): het internationale congres over sportkinesitherapie, georganiseerd door de Belgische Federatie voor Sportkinesitherapie (BFSP), met steun van de Internationale Federatie voor Sportkinesitherapie (IFSPT). Het was de eerste keer dat zo'n groot evenement over dit onderwerp in Brussel werd gehouden en het was een geweldige kans om te netwerken met sportkinesitherapeuten en onderzoekers van over de hele wereld. Ook hier is de link met MFYS duidelijk: Professor Jo Verschueren zit in het bestuur van de BFSP en is voorzitter van het organisatiecomité en lid van het wetenschappelijk comité van de International Federation of Sports Physiotherapy.
Al deze internationale contacten zorgen ervoor dat het onderzoek en onderwijs van de MFYS onderzoeksgroep ongeëvenaard is, wat de studenten in de BA/MA en postgraduaat programma's ten goede komt.
Om meer te weten te komen over het MFYS team, hun onderzoeksthema's en op de hoogte te blijven van hun laatste evenementen, bekijk hun website en volg ze op hun sociale netwerken: