In vitro 3D-longkankertumoren maken immuuntherapieën proefdiervriendelijker

Elke proefmuis telt voor VUB-professor Cleo Goyvaerts. Toen ze in New York onderzoek deed naar immuuntherapieën tegen longkanker, zocht ze er samen met haar collega’s naar een manier om tumoren in vitro en in 3D na te maken. Die tumoren moesten toelaten te experimenteren met verschillende immuuntherapieën. Als gevolg van die methodologie bespaart Goyvaerts ook heel wat dierenleed. ​ 

“Longkanger is wereldwijd de kanker die nog altijd het meeste mensenlevens eist”, zegt Goyvaerts. “Nu ook de immuuntherapie haar weg heeft gevonden naar de eerstelijns-behandeling van longkanker is het belangrijk therapieën te ontwikkelen die goed werken. Een immuunsysteem is een heel complex stelsel, dat zich over het hele lichaam vertakt, té complex om in eenvoudige modellen te gieten. Als je tumoren in vitro namaakt, kan je veel gemakkelijker testen welke therapieën aanslaan en welke niet, zonder in die eerste fase te moeten testen op een groot aantal proefdieren. Het was daarbij belangrijk om de tumor zo goed mogelijk na te maken, niet als een cellentapijt in een petrischaal, maar als een tumor met een vorm die in 3D gelijkt op de echte tumoren.”

De namaaktumoren van Goyvaerts zijn opgebouwd uit verschillende soorten cellen met onder andere tumorweefsel, bindweefsel en immuuncellen. “Ze hebben het grote voordeel dat ze bestaan uit menselijke cellen en niet uit celweefsel van muizen”, aldus Goyvaerts. “Dat zorgt voor therapieën die al op dat menselijke weefsel getest zijn. Bijkomend voordeel is dat onze methodiek relatief gemakkelijk geëxtrapoleerd kan worden naar andere soorten tumoren en dus naar andere kankers. Helaas moeten al die therapieën in die experimentele fase ook nog op proefdieren worden getest, waar dan weer een aantal muizen aan geofferd worden.”

Toch is de winst groot. ‘Nu gebruiken we bij de muizen enkel die experimentele medicijnen die op onze 3D-modellen de beste resultaten gaven. We doen dus eerst een voorselectie. Dat bespaart niet alleen muizenleed, maar ook flink wat centen, gezien de prijs van zo’n proefmuis rond de 25€ schommelt. Die muizen zijn genetisch allemaal identiek en zijn vrij van pathogenen. Die gelijkheid zorgt echter voor een bijkomend probleem. Omdat er geen genetische variabiliteit is, zijn de experimenten op deze muizen vaak niet representatief is voor de klinische studies waar erg heterogene patiëntenpopulaties onderworpen worden aan nieuwe immuuntherapieën. 

Van 19 tot en met 21 september organiseerden IC-3R's, EU-TWINALT en RE-Place het Joint 3R Symposium rond dierproefvrije onderzoeksmethoden op de VUB-campus in Jette. Onderzoekers van over de hele wereld deelden er hun inzichten over hoe ze gebruik maken van dierproefvrije methoden. Het is slechts één van de initiatieven om wetenschappers, openbare onderzoeksinstellingen, de industrie en andere betrokken partijen te sensibiliseren en te engageren om dierproeven te vervangen door alternatieve methoden als dat wetenschappelijk verantwoord is.